Rozrost państwowego funduszu na tle antykorupcyjnych działań

Państwowy Fundusz Gwarancji Depozytów (TMSF) stał się jednym z największych holdingów gospodarczych w Turcji po tym, jak rząd przejął setki prywatnych firm w ramach działań antykorupcyjnych. Liczba przedsiębiorstw pod zarządem TMSF wzrosła z 675 do 1056 w ciągu roku. Firmy te działają w różnych sektorach, takich jak media, finanse czy energetyka. Fundusz pełni rolę powiernika dla przedsiębiorstw objętych śledztwami sądowymi, a niedawno przejął m.in. klub piłkarski Kasimpasa, z którego wywodzi się prezydent Recep Tayyip Erdogan.

Polityczne podłoże i obawy sektora prywatnego

Eksperci i media, takie jak Financial Times, wskazują, że rządząca w Turcji Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP) wielokrotnie wykorzystywała TMSF do celów politycznych, przejmując aktywa przeciwników politycznych oraz przekazując zasoby firmom lojalnym wobec władzy. Według Berk Esena z Uniwersytetu Sabanci w Stambule:

„Partia AKP od dawna wykorzystuje TMSF jako narzędzie regulowania gospodarki, ale także jako mechanizm do kierowania zasobów do firm bliskich ugrupowaniu, jednocześnie marginalizując te, które postrzega jako rywali.”

Wywołuje to obawy w sektorze prywatnym o bezpieczeństwo własności oraz o wybiórcze stosowanie prawa.

Podłoże gospodarcze i polityczne przejęć

Przejęcia firm przez TMSF mogą być też wynikiem pogarszającej się sytuacji gospodarczej Turcji oraz przygotowań do wyborów prezydenckich zaplanowanych na 2028 rok. Analityk Atilla Yesilada ocenia, że celem jest przepływ kapitału do Skarbu Państwa lub do lojalnych wobec władzy podmiotów, co wzmacnia pozycję rządu wśród wyborców.

Historia i uprawnienia TMSF

TMSF powstał w 1983 roku jako instytucja chroniąca depozyty bankowe. Po próbie zamachu stanu w 2016 roku jego uprawnienia znacznie się rozszerzyły. Wówczas fundusz przejął ponad 1300 firm podejrzanych o powiązania ze spiskiem według władz, powiązanym z Fethullahem Gulenem. Część z tych firm została następnie sprzedana lub zwrócona właścicielom, jednak krytycy wskazują, że często trafiały do tzw. sojuszników rządu po preferencyjnych cenach. Od lutego 2025 r. obowiązują nowe przepisy, które umożliwiają objęcie przedsiębiorstwa pod opiekę powierniczą TMSF na podstawie „silnego podejrzenia” przestępstw, w tym prania pieniędzy.